Door de natuur een centrale rol te laten spelen in alle beslissingen die we nu nemen voor de toekomst, stelt Tim van Hattum, Programmaleider Klimaat aan de Wageningen Universiteit. Tim en zijn team tekenden de kaart van Nederland helemaal opnieuw om te laten zien hoe (mooi) ons land er in 2120 jaar uit zou kunnen zien. Lees verder en bekijk de video als je ook toe bent aan een positief toekomstbeeld. 

Een leefbare wereld: Klimaatmitigatie, klimaatadaptatie en biodiversiteit

Het liefst willen we klimaatverandering natuurlijk helemaal tegengaan door de uitstoot van broeikasgassen te verminderen  (= klimaatmitigatie). Op dit gebied wordt al veel ondernomen als uitwerking van het Akkoord van Parijs, denk bijvoorbeeld aan het Nederlandse Klimaatakkoord of de EU Green Deal.

Tegelijkertijd moeten we ons voorbereiden op een veranderd klimaat en daarmee leren leven (= klimaatadaptatie). We moeten bijvoorbeeld leren omgaan met wateroverlast of juist periodes van droogte.

Om onze planeet leefbaar te houden is het daarnaast belangrijk biodiversiteit op peil te houden zodat ecosystemen kunnen functioneren. De gevolgen van bijensterfte heeft bijvoorbeeld directe invloed op de voedselvoorziening op onze economie en op ons welzijn.

Klimaatverandering en biodiversiteit moeten daarom integraal aangepakt worden. Dat kan door het natuurlijke systeem zo veel mogelijk te benutten om de planeet leefbaar te houden. Zo kun je CO₂ bijvoorbeeld actief uit de atmosfeer halen en vast leggen door bossen aan te planten. Klimaatslimme bossen, voedselbossen en bomen in de stad nemen allemaal CO₂ op en volwassen bomen kunnen worden gebruikt voor het bouwen met hout. Zo kunnen we koolstof langdurig vastleggen in onze gebouwen. Voor Nederland zou dat betekenen dat we heel anders moeten kijken naar hoe we onze ruimte willen inrichten.

Een leefbaar Nederland: Ruimte anders indelen

Als we een Nederland willen creëren dat toekomstbestendig is door rekening te houden met klimaatverandering en biodiversiteit moeten we ons allereerst afvragen wat we waar willen doen en welke grenzen de natuur ons stelt.

Het landschap van Nederland wordt voor een groot deel bepaald door water. De ligging aan de Noordzee en de laaggelegen delta maken dat we bijvoorbeeld goed moeten kijken naar waar we nieuwe woningen willen bouwen. Stedelijke ontwikkeling is volgens het onderzoek van Tim misschien slimmer in hoger gelegen gebieden van Nederland. Tegelijkertijd kan de Noordzee een belangrijke rol spelen in de implementatie van de energietransitie door wind- en zonneparken op zee en kan een deel van de voedselproductie (bijv. mosselen en zeewier) daar plaatsvinden.

Extra ruimte voor de rivieren gaat goed samen met natuurontwikkeling. En het ‘vernatten’ van veenweidegebieden zou bodemdaling tegen kunnen gaan en deze gebieden transformeren van CO₂-bron naar CO₂-opslag.

Hoge zandgronden zijn gevoelig voor droogte. In plaats van water zo snel mogelijk af te voeren is het juist belangrijk om het water vast te houden. Door bijvoorbeeld droogteresistente gewassen aan te planten in deze gebieden kan de natuur als spons werken.

Economie in 2120

Al je het aan Tim vraagt is circulaire economie in 2120 een feit. Natuurinclusiviteit is dan vanzelfsprekend onderdeel van de economie. Dat betekent dat we slim gebruik maken van grondstoffen en kringlopen sluiten door samenwerking en transparantie. Ook de dienstensector staat centraal in deze economie.

Op die manier staat de economie in dienst van mens en natuur. Waarde toevoegen is vertaald naar waarde toevoegen aan het natuurlijke systeem om de menselijke toekomst veilig te kunnen stellen. Investeren in de natuur is een randvoorwaarde voor de economie van 2120 en het belang daarvan wordt nu al duidelijk. Het DNB rapport stelde bijvoorbeeld al eerder vast dat financiële instellingen voor 500 miljard aan investeringen hebben uitstaan bij bedrijven die afhankelijk zijn van de natuur. Rekening houden met en het beschermen van natuurlijk kapitaal is daarom nu al essentieel.

Kennis als nieuw exportproduct

In Nederland hebben we veel kennis over landbouw en watermanagement. Wij hebben honderden jaren ervaring met water buiten de deur houden. Ons land is daardoor een living lab voor het samenspel tussen economische activiteiten en natuur. Deze expertise kunnen we in de toekomst, ook als exportproduct sterker inzetten voor klimaatoplossingen, ook internationaal.

Voedselvoorziening in 2120

Op dit moment is ruim 60% van ons landschap landbouwgrond. Als we meer ruimte willen maken voor natuur moeten we beslissen wat we waar willen produceren. De meest vruchtbare bodems zijn het meest geschikt voor plantaardige voedselproductie. Daarnaast is kringlooplandbouw essentieel. Dat betekent dat de reststromen uit de akkerbouw worden ingezet als veevoer en nutriënten kunnen weer ingezet worden voor de akkerbouw. Om die kringloop te kunnen sluiten is een kleinere veestapel noodzakelijk. Eerlijke prijzen voor producten van boeren en landschappelijke diensten zijn daarbij essentieel.

Conclusie

Het goede nieuws is dat de natuur ons de oplossingen voor een leefbare wereld zelf aanreikt. We moeten natuurlijke systemen alleen nog beter begrijpen en continu meenemen in de beslissingen die wij maken. Daarvoor moeten we samenwerken en meebewegen met de natuur.

Dat betekent ook dat oplossingen voor korte termijn uitdagingen (te weinig woningen) een lange termijn aanpak vereisen (waar en hoe bouwen we nieuwe woningen?). Een gebiedsgerichte aanpak is op lange termijn duurzamer en ook economischer, stelde Caroline van Leenders al in een eerdere aflevering van deze serie. En ook Willem Ferwerda zou Nederland anders inrichten door bijvoorbeeld zones vast te leggen waardoor economische activiteiten en natuurbehoud naast elkaar kunnen bestaan.

Kortom: Alles wat we vandaag doen heeft invloed op de lange termijn. Laten we vandaag beginnen.