Deze maand bestaat Circl alweer drie jaar. Voor ABN AMRO is het circulaire paviljoen nog altijd dé plek waar de duurzame bankstrategie tastbaar wordt. Met de bouw en exploitatie bewezen we dat systeemverandering wel degelijk mogelijk is en circulariteit allerlei interessante kansen biedt. Zonder vele hechte samenwerkingen hadden we dit echter nooit voor elkaar kunnen krijgen. Maar hoe kijken deze partners nu tegen Circl aan?

Samen met Circl-architect Pi de Bruin, kennispartner Michel Baars (oprichter van New Horizon Urban Mining) en Daphne de Kluis, CEO Commercial Banking ABN AMRO, blikken we terug en kijken we vooruit. Aan de hand van drie stellingen geven zij hun onversneden mening.

Stelling #1: Circl is voor mij een baanbrekend project geweest

Wat begon als een ‘klassiek’ paviljoen met sterrenrestaurant en kunstgalerie, evalueerde tot Circl zoals we het nu kennen. Ontwerp, ontwikkeling en afwerking bleken voor Pi een laboratorium voor verandering. ‘Mooi om te zien dat de bank onze circulaire ambitie oppakte en in een stroomversnelling bracht. Met Circl hebben we samen het ultieme resultaat neergezet: circulariteit. In dat opzicht is Circl baanbrekend geweest.’

Voor Michel was Circl niet baanbrekend. Hij was immers al een paar jaar actief met zijn circulaire onderneming New Horizon Urban Mining. ‘Maar in veel opzichten is het wel een belangrijk project geweest,’ zegt hij. ‘Om te beginnen omdat ik een circulaire economie niet zie als een nieuwe duurzaamheidsgolf, maar ik er echt in geloof als nieuw economisch model. Dat laten zien in het hart van het Amsterdamse zakencentrum is natuurlijk fantastisch. Er zijn veel circulaire paviljoens in Nederland, maar de letterlijke en figuurlijke positie van Circl geeft het project een extra dimensie en zorgt voor meer impact.’

Circl belichaamt ABN AMRO’s duurzame strategie Banking for better, for generations to come. Dat kan Daphne zeker beamen: ‘Bij het enthousiasmeren van klanten, collega’s en andere stakeholders heeft Circl enorm geholpen. Het paviljoen maakt het abstracte begrip duurzaamheid namelijk tastbaar. Elke ruimte, elke installatie, elke service ademt duurzaamheid. Dus ja. Circl was voor mij baanbrekend, omdat we met het pand bewezen wat er allemaal al mogelijk is qua duurzaamheid. Het voelt ook echt als iets van ons allemaal.’

Stelling #2: In een paar jaar tijd is er echt een circulaire beweging op gang gekomen

Daphne: ‘Interessante stelling. Aan de ene kant zou ik willen zeggen, ja. Je ziet namelijk dat er ontzettend veel geëxperimenteerd wordt. In een paar jaar tijd is hieruit een groep circulaire bedrijven ontstaan met solide businessmodellen, die wij als bank financieren. Aan de andere kant zie ik dat burgers, overheid en bedrijfsleven circulariteit als ultieme vorm van duurzaamheid nog niet genoeg omarmen. Dat komt in mijn ogen ook door onbekendheid. Daarnaast vergt het veel moed om als ondernemer je businessmodel radicaal om te gooien. Het is deels onontgonnen gebied. Kortom, het vliegwiel draait, maar het kan nog veel harder.’

Volgens Michel klopt het dat een heel groot deel van deze ontwikkeling nog ‘onder water’ plaatsvindt en voor velen dus nog niet direct zichtbaar is. ‘Maar ik ben ervan overtuigd dat de transitie richting een circulair model veel sneller gaat dan menigeen denkt. Met name digitalisering en robotisering bieden kansen en kunnen een cruciale rol spelen.’, aldus Michel. En juist dat circulaire model tot stand brengen, is volgens hem zo belangrijk. ‘Een bank met één circulair gebouw maakt het verschil niet. Een bank met een compleet circulair proces wel.’

Pi maakt duidelijk dat je er met alleen goede wil niet komt. ‘De route richting innovatie is zeker nog niet zonder obstakels. Je hebt ingrediënten als bevlogenheid en deskundigheid nodig om echt een beweging op gang te brengen.’

Stelling #3: Ik geloof dat het in de toekomst mogelijk wordt om 100% circulair te bouwen

‘Geloven dekt de lading niet. Ik weet het 100% zeker.’ Michel is uiterst stellig. ‘Ik ben echt overtuigd dat circulair de enige winnende strategie is. Dat wordt heel snel heel duidelijk.’ Daphne is iets genuanceerder: ‘Ik denk dat we ons niet teveel moeten richten op die 100%. Want 90% is ook fantastisch. En voor sommige producten die nu worden weggegooid wanneer ze end of life zijn, is 50% al een enorme verbetering. Het gaat volgens mij om de richting, en dat we alsmaar stappen blijven zetten. Dan komen we er. Neem Swanenberg IJzer Groep in Schaijk, of de circulaire huizen van Elements in Breukelen. Dat zijn unieke bedrijven in hoe ze duurzaamheid benaderen. Zijn hun producten 100% circulair? Nog niet. Zijn ze extreem duurzaam? Ja, zeker wel. Ik denk dat we daar onze inspiratie moeten zoeken.’

Goed voorbeeld doet volgen, vindt ook Pi: ‘Juist deze inspirerende voorbeelden nodigen uit tot een follow-up, waarbij circulariteit steeds verdergaat. Er is overduidelijk een mind-shift op gang gekomen om circulair gedachtengoed te omarmen, maar we staan nog ver af van de 100%.’ Michel ziet in kennis delen de sleutel tot succes. ‘Deel onvoorwaardelijk kennis en waardeer de gezamenlijkheid die een circulair model in zicht heeft.’ Daarin kunnen wij ons volledig vinden. Circl is het platform waar we spreken van ‘right to copy’ in plaats van copyright. En dat zetten we nog vele jaren door. Op een circulaire toekomst: proost!’