Artikel

Banen en vaardigheden in de circulaire economie

De kansen en obstakels van de arbeidsmarkt in de circulaire economie

Geplaatst op 21 september 2020

Op 23 september organiseert Circl, in samenwerking met Stichting Sustainability University, Circle Economy en Pakhuis de Zwijger, het evenement ‘de toekomst van skills in de circulaire economie’. In aanloop naar het event, onderzoekt programmamaker Egidio Bundel samen met Joke Dufourment, Lead Circular Jobs Initiative bij Circle Economy, de kansen en obstakels van de arbeidsmarkt in de circulaire economie. 

 

Waarom is dit onderwerp ‘banen & vaardigheden in de circulaire economie’ zo belangrijk?

Nederland streeft naar een volledig circulaire economie. Joke: “de circulaire economie gaat er komen. Deze nieuwe economie zorgt er voor dat het werkveld zoals we die kennen flink verandert”. Dat laat het rapport Jobs & Skills in the Circular Economy van Circle Economy ook zien. “De uitkomsten van dit onderzoek laten zien de circulaire economie bannen zal creëren, huidige banen zullen veranderen of zelfs verdwijnen”.

Een greep uit de resultaten laat vier kansen zien van een circulaire werkveld:

  1. De circulaire economie betekent een groei in bepaalde sectoren, zoals reparatie en onderhoud, grondstoffenbeheer en leasing. Dit gaat gepaard met een banengroei.
  2. In die sectoren creëert de circulaire economie baankansen voor een brede groep mensen: voor hoog- en laag geschoolden (o.a. digitale technologie, design, reparatie) met allerlei achtergronden. Bovendien is de sociale economie traditioneel ingebed in de circulaire economie (o.a.  In die sectoren creëert de circulaire economie baankansen voor een brede groep mensen: voor hoog- en laag geschoolden (o.a. digitale technologie, design, reparatie) met allerlei achtergronden. Bovendien is de sociale economie traditioneel ingebed in de circulaire economie (o.a. door het inzetten van een sociale werkplaats, en met activiteiten rondom het voorbereiden voor recycling, reparatie). Er liggen dus heel wat kansen om van een circulaire ook een inclusieve economie te maken.
  3. Bovendien wijzen de eerste onderzoeken erop dat mensen die werken in de circulaire economie ook meer betekenis kunnen geven aan hun baan. Dit is veelal te verklaren omdat hun baan een grotere sociale waarde draagt. Dit is jammer genoeg enkel nog maar het geval voor de banen in een circulaire economie voor hoger opgeleiden. Banen in bijvoorbeeld afvalbeheer worden nu nog niet maatschappelijk gewaardeerd. Terwijl juist deze banen heel erg belangrijk zijn voor de maatschappij. Iets wat duidelijk werd tijdens de corona crisis en is  weergegeven in de lijst met cruciale beroepsgroepen door het Rijksoverheid
  4. De circulaire economie is een economie die draait op hernieuwbare en gerecycleerde grondstoffen en met gelokaliseerde (korte) waardeketens die bovendien niet afhankelijk zijn van eindige grondstoffen. Daarom is een circulaire economie toekomstbestendig en een stevige basis waaromheen we een veerkrachtige en flexibele arbeidsmarkt kunnen bouwen. [1]

Een kans ontvouwt zich niet vanzelf

Joke geeft aan dat dit kansen zijn die de circulaire economie met zich kan meebrengen. “Hopen dat deze kansen als vanzelf uitkristalliseren is een illusie; we moeten er gericht op sturen. Beleidsmakers en de industrie moeten gericht sturen op bijvoorbeeld het arbeidsbeleid en fiscaalbeleid”. Waar moeten we dan op in zetten?

Opleidingen aanbieden voor nieuwe skills

In de transitie naar de circulaire economie zijn andere skills nodig.  Deze skills moeten aangeleerd worden. “Dit kan door de juiste opleidingen en trainingen aan te bieden. Het is onze collectieve verantwoordelijkheid om ervoor zorgen dat niemand uit de boot valt hierin. Mensen die hun baan dreigen te verliezen (bijvoorbeeld in de fossiele sectoren) moeten omgeschoold worden. Hiermee zetten we in op een rechtvaardige transitie”, zegt Joke.

Kwaliteit waarborgen

We moeten de kwaliteit van werk in de circulaire economie borgen waar die al goed is en drastisch opschroeven waar dat nodig is. Joke: “Met betrekking tot banen in afvalbeheer en in de informele sector hebben we nog een lange weg te gaan; denk bijvoorbeeld aan flexibele arbeidscontracten of een gezonde werkplaats”.

Circulaire gedachtengoed integreren in onderwijs

Volgens Joke is het belangrijk om het circulaire gedachtengoed al in een vroeg stadium te integreren. “Om ervoor te zorgen dat de arbeidskrapte niet nog groter wordt en circulaire bedrijven kunnen blijven groeien en innoveren, moeten we het circulaire gedachtegoed dus ook integreren in ons onderwijssysteem”.

Maak het voor bedrijven aantrekkelijk om mensen aan te nemen

Fundamenteel is er ook een shift nodig in ons waardensysteem. Werknemers moeten van de kostenpost af en gezien worden als een kapitaal voor het bedrijf (menselijk kapitaal). “Door een andere kijk op waarde creatie te formuleren zorgen we ervoor dat het aantrekkelijker wordt om mensen in dienst te nemen. De circulaire economie moet werken voor planet, profit AND people”.

Wat is het Circular Job Initiative?

Het Circular Jobs Initiative (CJI) is een kenniscentrum dat zich inzet voor een rechtvaardige circulaire transitie van de arbeidsmarkt. Het initiatief brengt hiervoor sociale partners, onderzoek en onderwijs, werkgevers en overheid bijeen.

Samen met partners voeren ze onderzoek uit.  Dat  staven ze aan praktische pilots, zowel in Nederland als het buitenland. Alle rapporten kan je hier vinden, en een online circulaire banen monitor hier.

In hun werk focussen ze op drie thema’s:

  • Opleiding en omscholing van de beroepsbevolking door de integratie van circulariteit in onderwijs- en trainingsprogramma’s en steun van de overheid om toegang tot deze programma’s voor iedereen mogelijk te maken.
  • Waardig werk dat eerlijk betaald wordt, veilig is en sociale waarde draagt, en belangenbehartiging door het bedrijfsleven en arbeidswetgeving
  • Een inclusieve arbeidsmarkt die kansen biedt aan mensen in onzeker werk, met een afstand tot de arbeidsmarkt, of het risico lopen uitgefaseerd te worden.

Wat zijn de key takeaways van dit rapport?

Over het algemeen is het een call-to-action voor de burgermaatschappij, overheden, en bedrijven  om te sturen op:

  • Vaardigheden
    • Versterk het begrip over de vaardigheidsbehoeften van de circulaire economie
    • Maak beleid die circulair ondernemen en vaardigheden bevordert
    • Creëer kansen voor een leven lang leren en ontwikkelen
  • Kwaliteit van werk
    • Kaders ontwikkelen voor de kwaliteit van werk in de circulaire economie
    • Versterken van de rechtsgrondslag en de sociale dialoog in sectoren die door het beleid van de circulaire economie zullen worden getroffen
    • Bevorder de sociale waarde van banen in de circulaire economie
  • Inclusief
    • Waarborg een rechtvaardige transitie naar circulaire waardeketens voor werknemers
    • Creëer baankansen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt
    • Versterk de business case voor circulaire sociale ondernemingen

Het is daarnaast ook een oproep tot samenwerken, om contact op te nemen met het Circular Jobs Initiative als jouw organisatie of bedrijf zich hier ook voor wilt inzetten, en we dus kennis en ervaringen kunnen uitwisselen.

Wat kan men nog meer verwachten over dit onderwerp?

Circle Economy werkt aan alle drie de thema’s hierboven beschreven. Joke: In de komende maanden brengt Circle Economy meer materiaal uit over skills en inclusief, maar kijken we ook specifiek naar de veerkracht van de arbeidsmarkt in de circulaire economie, in de context van de huidige coronacrisis”. Wil je hier meer over te weten komen, houd dan de webpagina van het Circular Job Initiative in de gaten.

Ben jij ook geïnteresseerd geraakt in het Circular Job Initiative? Wil jij meer weten over vaardigheden in de circulaire economie? Meld je dan snel aan voor het event ‘de toekomst van skills in de circulaire economie’ op 23 september in Circl!