Idealistische ondernemers zijn hard nodig, maar een bedrijf runnen met als achterliggend doel de wereld een stukje beter te maken is niet makkelijk. Wetgeving, financiering, een verdienmodel rond zien te krijgen, het zijn allemaal uitdagingen waar deze ondernemers tegenaan lopen. We vragen ze naar hun ‘hero’s journey’ in Impact Heroes.

Roep naar avontuur

Met een achtergrond in werktuigbouwkunde en een carrièrestart bij Deloitte had ik al snel een sterke affiniteit met strategie en productieprocessen. Tijdens mijn consultancy werk draaide ik veel projecten bij producerende bedrijven, waaronder enkele in Duitsland.

Een van de meest indrukwekkende ervaringen was mijn project bij Mercedes, waar ik kennismaakte met het concept remanufacturing. Het idee dat je oude producten terughaalt, in nieuwstaat herstelt en opnieuw inzet als volwaardige onderdelen, sprak me enorm aan.

Bij Mercedes hergebruikten ze tot wel 80% van de materialen van oude motoren. Dit zorgde niet alleen voor enorme reductie in CO2-uitstoot, maar was ook financieel aantrekkelijk, omdat dure onderdelen niet opnieuw geproduceerd hoefden te worden.

Die combinatie van duurzaamheid en economische winst fascineerde me. Het project liet zien hoe grondstoffen efficiënt konden worden hergebruikt, en het zette me aan het denken: waarom zien we dit concept nog niet of zo weinig in andere industrieën? Remanufacturing was destijds vrijwel onbekend en ik voelde een sterke drang om te onderzoeken hoe we dit proces breder konden toepassen.

Deze drang kwam ook voort uit een reis die ik voorafgaand aan deze periode heb gemaakt. Ik trok door Australië, waar ik werd geconfronteerd met de kwetsbaarheid van ecosystemen en de enorme impact die de mens daarop heeft.

Ik las over hoe er aan de westkust van het land gigantische hoeveelheden grondstoffen, zoals kolen, uit de grond werden gehaald, naar China werden verscheept om staal van te maken en vervolgens als consumentenproducten weer in Europa belandden. Het was een moment waarop alles op zijn plek viel. Ik besefte hoe inefficiënt en schadelijk onze omgang met grondstoffen was. Deze reis opende mijn ogen en gaf me de motivatie om hier iets mee te doen.

Na mijn tijd bij Deloitte begon ik te zoeken naar een industrie waarin ik het model van remanufacturing kon toepassen. Zo kwam ik uit bij de fietsindustrie. Ik woon in Amsterdam en hier struikel je letterlijk over de oude fietsen. Jaarlijks verwerkt het fietsendepot in Amsterdam alleen al zo’n 80.000 weesfietsen.

Founder Tiemen Ter Hoeven in de fabriek

De grondstoffen om te verduurzamen lagen dus letterlijk op straat. Ik zag een kans om van oude fietsen volledig nieuwe producten te maken – niet zomaar opgeknapte tweedehands exemplaren, maar hoogwaardige fietsen waarvoor mensen bereid zouden zijn een nieuwprijs te betalen.

De fietsindustrie bleek bovendien toegankelijker dan andere markten. Een circulaire auto ontwikkelen is bijvoorbeeld een enorme uitdaging, maar een circulaire fiets is een haalbaar doel. Bovendien paste het duurzame idee goed bij het Nederlandse fietslandschap.

Het was een perfecte manier om mijn visie te testen: zouden consumenten bereid zijn om een nieuwprijs te betalen voor een fiets die gemaakt is van afgedankte materialen? Oftewel: Is het wel nodig om nieuwe materialen te produceren? Aan het begin van onze reis om dat uit te vinden zagen we veel scepsis, maar uiteindelijk bleek er een markt te zijn voor ons circulaire concept.

Het vooroordeel van winstmaximalisatie

Veel mensen denken bij een onderneming aan winstmaximalisatie en rendement voor aandeelhouders, maar als sociale onderneming kijken wij verder dan alleen financiële doelen. Natuurlijk zijn winst en groei belangrijk; zonder een gezonde financiële basis kun je geen impact maken.

Maar voor ons is dat slechts een onderdeel van het grotere plaatje. Ons streven naar rendement gaat verder: we kijken naar wat we kunnen betekenen voor de mensen die bij ons werken, voor de samenleving en voor de wereld. Hoe zorgen we ervoor dat we een product maken dat écht nodig is, op een manier die verantwoord en houdbaar is?

We hebben als sociale onderneming twee impactdoelen: een sociaal en een circulair doel. Deze doelen zijn stevig verankerd in onze bedrijfsvoering en ons merk. Zo bestaat ons team van monteurs voor maar liefst 90% uit mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

We hebben ons eigen leerprogramma opgezet, een stichting die mensen werft en helpt om vaardigheden te ontwikkelen, om uiteindelijk door te stromen naar een werkplek, zowel binnen als buiten onze fabriek. Sommigen blijven bij ons, bijvoorbeeld in onze beschutte werkplekken voor mensen die moeilijk ergens anders aan de slag kunnen. Anderen stromen door naar de reguliere arbeidsmarkt, vaak binnen de fietsindustrie, maar soms ook daarbuiten.

Het mooie is dat dit leerprogramma maatwerk is. Iedere werknemer, onze deelnemer, heeft zijn eigen verhaal en uitdagingen. Sommigen komen vanuit langdurige werkloosheid en bouwen bij ons weer een werkritme op. Anderen hebben te maken met mentale uitdagingen of sociaal-economische barrières.

Ook statushouders, die naast hun werk nog taalscholing volgen en daardoor maar enkele dagen kunnen werken, vinden hier een plek waar ze op hun eigen tempo kunnen integreren in de Nederlandse werkcultuur.

Een medewerker van Roetz aan het werk in de Fair Factory

In onze fabriek, de Fair Factory, hebben we een omgeving gecreëerd waarin iedereen kan bijdragen, ongeacht ervaring of belastbaarheid. Ons productieproces biedt uiteenlopende werkzaamheden, waardoor er voor iedereen iets te doen is. Dat varieert van eenvoudige handelingen tot het volledig assembleren van fietsen.

Het werk en leertraject dat we bieden is maatwerk, maar het uiteindelijke resultaat is universeel: het blije gevoel en zelfvertrouwen dat je een bijdrage levert aan het eindproduct, dat door een tevreden klant wordt opgehaald. We moedigen deze positiviteit aan door kaartjes aan onze fietsen te hangen. Klanten kunnen die kaartjes terugsturen met een berichtje voor de monteur die hun fiets heeft gemaakt.

In de fabriek hangt het bord vol kaartjes met bedankjes en complimenten. Dat motiveert onze monteurs en geeft hen zelfvertrouwen en bevestiging dat ze iets waardevols hebben neergezet. Dan heb je dus blije klanten én blije medewerkers. Dat is ons rendement.

De obstakels en uitdagingen

Ondernemen is continu obstakels overwinnen. De meeste ondernemersverhalen die je leest zijn succesverhalen, maar de realiteit is vaak anders; zeker bij sociaal ondernemen. De extra uitdagingen die wij als sociaal ondernemer aangaan maken het moeilijker, maar ook uniek en waardevol.

Een belangrijke uitdaging was de financiering, vooral met ons nieuwe concept dat nog niet bewezen was. Sociaal ondernemen vraagt extra inspanning, zoals het werken met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit betekent een lagere productiviteit, maar er zijn ook meer arbeidsplaatsen nodig, meer begeleiding en extra kwaliteitscontroles. Gelukkig ontvangen we steun van fondsen voor training en begeleiding, maar het blijft een uitdaging om de balans te bewaren.

Het grootste obstakel was het vasthouden aan onze idealen terwijl het bedrijf groeit. Soms is het verleidelijk om voor goedkopere of makkelijkere oplossingen te kiezen, maar dat zou afbreuk doen aan onze duurzame en sociale missie.

Het maken van een circulaire fiets is bijvoorbeeld niet de makkelijkste of goedkoopste weg, maar het is wel waar we voor staan. Een andere ondernemer zou wellicht een vergelijkbare fiets goedkoper kunnen produceren, maar dan zonder dezelfde sociale en ecologische impact. En daar zit het verschil in.

Circulaire Roetz Fietsen

Daarnaast zijn er ook de sociale uitdagingen: soms is de opkomst van onze medewerkers lager dan verwacht, maar onze fabriek moet toch blijven draaien. Wat doe je dan?

Ik denk dat voor elke ondernemer wel geldt “Als je van tevoren precies wist waar je aan begon, dan zou je het waarschijnlijk nooit doen”, maar juist dat onwetende begin is wat ruimte geeft aan de beste initiatieven.

De bondgenoten

We hebben echt een aantal sterke bondgenoten gehad die ons hebben geholpen om te groeien. Stichting DOEN was een trouwe partner die de opzet van onze eerste fabriek heeft gefinancierd.

Ook het Anton Jurgens Fonds heeft altijd bijgedragen aan ons opleidingsprogramma, wat ons enorm heeft geholpen bij het professionaliseren van onze leertrajecten. Dankzij hen hebben we nu een jobcoach voor begeleiding, een leermeester en binnenkort komt er zelfs een extra jobcoach voor werving. Deze stappen hadden we zonder deze steun niet kunnen zetten.

Daarnaast heeft Triodos ons in verschillende fases geholpen, tijdens uitdagende momenten en met kansen voor PR. En natuurlijk moeten we onze aandeelhouders niet vergeten, die geduldig zijn geweest en ons veel ruimte hebben gegeven om te groeien. Dankzij hen hebben we de opschalingsstap kunnen maken en blijven we werken aan nieuwe producten.

Het onderhouden van relaties met partijen die je kunnen helpen kost veel tijd, maar die hulp is wel essentieel. De tijd gaat zitten in je partners genoeg aandacht geven en ze overal in meenemen, maar zonder deze bondgenoten zouden we niet staan waar we nu zijn.

De crisis

Er vallen altijd dingen tegen, en afgelopen jaar was daar een goed voorbeeld van. De fietsindustrie verkeert momenteel in bijzonder vaarwater, met verschillende fabrikanten die recent omgevallen zijn. En dat merken wij ook in onze afzet. Het was een lastig jaar, vooral omdat we net met een nieuw product op de markt kwamen, terwijl we tegelijkertijd zagen dat de vraag naar onze bestaande producten afnam.

We opereren in een industrie waar veel fabrikanten tegen extreem lage prijzen produceren, wat de concurrentie extra uitdagend maakt. Er kwamen zelfs nieuwe spelers op de markt die fietsen verkochten onder de productieprijs, door een verlies te nemen op elke fiets die ze verkochten. Het is belangrijk om te voorkomen dat de markt dit niet als de nieuwe norm gaat beschouwen, want daar valt niet tegen op te concurreren.

We hebben ons natuurlijk altijd gefocust op onze propositie en lange termijn waarden in plaats van prijs, en ik denk dat we daardoor goed gewapend zijn tegen de concurrentie uit Aziatische landen. Toch was het wel een uitdagend jaar waarin we besparingsmaatregelen moesten doorvoeren terwijl we een nieuw product op de markt brachten. Dat is een moeilijke combinatie. Gelukkig gaat het nu een stuk beter en hebben we een nieuwe investeerder uit de fietsindustrie gevonden.

De geleerde lessen

Toen we in 2011 begonnen wist ik eigenlijk helemaal niks over impact ondernemen. Het concept stond op dat moment echt nog in de kinderschoenen, wij waren er vrij vroeg bij. Het duurde een paar jaar voordat er incubators en netwerken zoals Social Enterprise NL ontstonden die ons konden ondersteunen.

We kregen wel hulp van partijen als Stichting DOEN, maar we hadden nog veel te leren. We dachten wel te weten hoe we een economisch rendabel product moesten maken en hadden ervaring in de zakenwereld, maar het was toch een kwestie van vallen en opstaan.

Ik had van tevoren gedacht dat ons bedrijf óf heel goed zou gaan, óf helemaal niet. In werkelijkheid lag het daar ergens tussenin. Het ging niet geweldig, maar ook niet slecht. We groeiden wel, maar niet zo snel als ik had gedacht. Omdat we werken met een fysiek product, zijn de groeimogelijkheden beperkter dan bij digitale producten of diensten.

Natuurlijk pakt bij ondernemen vaak alles anders uit dan verwacht: iedere begroting en ieder project liep toch weer anders dan we van tevoren hadden bedacht; zowel in positieve als negatieve zin. Soms werden dingen veel sneller opgepikt dan we verwachtten, anderzijds duurde het langer dan verwacht om bijvoorbeeld de productie van de fietsen op te schalen.

Ook hadden we eerst niet gedacht dat we zo snel een eigen fabriek zouden moeten opzetten. We dachten dat we dit met partners konden doen, maar we kwamen er al snel achter dat we het zelf moesten regelen, om de productie op onze manier te kunnen inrichten. Terugkijkend is dit waarschijnlijk een van de beste keuzes die we ooit gemaakt hebben.

De grootste overwinning

Het openen van mijn eerste fabriek was echt een mijlpaal in ons avontuur. In het begin had ik vooral duurzame doelen voor ogen. We wilden dat retailers onze duurzame fietsen zouden accepteren en dat ging eigenlijk al best snel. Met de opening van de fabriek was het sociale doel aan de beurt.

Voor je zo’n idee hebt om naast impactvol ook sociaal te gaan ondernemen, stel je eerst een plan op, je zoekt een locatie, de financiering en als alles dan eindelijk op zijn plek valt bij zo’n opening van een sociale fabriek, is dat natuurlijk fantastisch. Inmiddels zitten we in een fabriek die vijf keer zo groot is als de eerste, wat weer een mooie stap vooruit is.

Daarnaast was het in ons vroege bestaan een grote overwinning toen we NS als klant kregen. Die had met zijn OV-fietsen op dat moment de grootste fietsvloot van Europa. Toen waren we nog met z’n drieën, dus het is best bijzonder om dan zo’n grote klant te winnen. Het was een belangrijke stap voor ons bedrijf, maar ook op het gebied van duurzaamheid, want de NS omarmde duurzaamheid toen al. En dat is natuurlijk niet vanzelfsprekend voor zo’n groot bedrijf.

‘s Werelds eerste bijna volledig circulaire e-bike

De afgelopen jaren hebben we in het geheim gewerkt aan een nieuwe e-bike, die heel anders in elkaar zit dan we van een e-bike gewend zijn. We zagen een probleem opkomen in de markt rond reparaties, en de toevoer en het tekort aan onderdelen. Het was duidelijk dat we hier een oplossing voor moesten vinden.

Het resultaat is een product dat niet alleen beter is voor de wereld, maar ook een heel nieuw verhaal vertelt. Het is zeer uitdagend om als kleine partij een volledig nieuwe e-bike te ontwikkelen, maar nu rijdt hij en zijn we er uiteraard super trots op. Het voelt echt als een bijzonder product, en we zijn enorm blij dat het gelukt is.

Het uiteindelijke doel

De eerste mijlpaal met de circulaire e-bike is behaald. We hebben hem op de markt gebracht, de ontwikkeling is afgerond en we hebben er zelfs al klanten voor gewonnen. De volgende stap is echt het veranderen van de markt met deze e-bike. We willen dezelfde adoptie die we met onze reguliere fietsen bij retailers hebben gecreëerd nu ook voor onze e-bike bereiken.

Daarnaast willen we ons assortiment verder uitbreiden. We hebben nu de basisfiets, maar we willen verschillende varianten ontwikkelen, zoals een longtail e-bike of een bakfiets. Het doel is om de breedte van ons aanbod te vergroten, zodat we echt invloed kunnen uitoefenen op de industrie. We willen opschalen en samenwerkingen aangaan met grotere partijen om de circulaire e-bike de nieuwe standaard te maken.

De opschaling en uitbreiding van ons assortiment gaat hand in hand met onze sociale doelen. Zo hebben we een paar jaar geleden een grotere fabriek geopend, wat zorgde voor meer arbeidsplekken.

Daardoor kunnen we ons opleidingsprogramma verder uitbreiden en ontwikkelen, net zoals het aantal beschutte werkplekken in de fabriek. Want dat groeit mee met de uitbreiding van ons assortiment en de fabriek. Bovendien stromen er elk jaar monteurs door naar werkplekken buiten onze fabriek, wat bijdraagt aan het vergroten van hun kansen op de arbeidsmarkt.

Het advies voor de nieuwe impactondernemer

Mijn advies aan de nieuwe impactondernemer is simpel: Begin, en pas je snel aan. Alles wat je denkt te weten, zal vaak anders uitpakken. Het belangrijkste is om snel te beginnen, snel te leren en snel bij te sturen – dat hoort nu eenmaal bij een start-up.

Geef niet te snel op, want zelfs de moeilijkste momenten kunnen het uiteindelijk waard zijn om door te zetten. Zeker in impact ondernemen weet je van tevoren al dat het uitdagender zal zijn dan regulier ondernemen, maar het is het waard en uiteindelijk krijg je dat terug.