Click here for the English version of this article

Hoe wordt de Nederlandse Overshoot Day berekend en wat betekent het?

De Nederlandse Overshoot Day is de dag van het jaar waarop de economie en mensen van Nederland theoretisch hun “eerlijke aandeel” aan natuurlijke hulpbronnen voor het jaar hebben opgebruikt. In werkelijkheid is deze dag gewoon een dag in het jaar, maar het heeft een speciale betekenis voor degenen die zich zorgen maken over de hoeveelheid en kwaliteit van hulpbronnen die beschikbaar zijn voor toekomstige generaties.

Deze dag illustreert vooral de ongelijkheid in consumptiepatronen en hoeveelheden hulpbronnen over de planeet. Elk jaar wordt de Overshoot Day berekend door het aantal hernieuwbare hulpbronnen dat de aarde in een jaar kan leveren te delen door het aantal hulpbronnen dat de mensheid in een jaar verbruikt en dat percentage te vermenigvuldigen met 365.

De Overshoot Days van alle landen hebben een specifiekere boodschap: als we naar de datum van de Nederlandse Overshoot Day kijken, kun je dat lezen als de datum waarop Earth Overshoot Day zou vallen als alle miljarden mensen op de planeet hetzelfde zouden consumeren als de miljoenen mensen in Nederland. In 2023 valt de Nederlandse Overshoot Day al op 12 april 2023!

Wat veroorzaakt deze vroege Nederlandse Overshoot Day en hoe kunnen we de datum verplaatsten naar een latere dag?

Deze vroege Nederlandse Overshoot Day wordt veroorzaakt door het hoge verbruik van energie en materialen, geconcentreerd op een relatief klein landoppervlak met een vrij hoge bevolkingsdichtheid. Nederland vertrouwt nog steeds zwaar op fossiele brandstoffen voor zijn energiebehoeften. De grote landbouwsector gebruikt aanzienlijke hoeveelheden water, land en op fossiele brandstof gebaseerde chemische meststoffen.

Bovendien is er een hoog percentage verstedelijkt land voor woongebieden en commerciële doeleinden, zonder veel wildernis of ongebruikt land om de ecologische voetafdruk te verlagen. Om de datum verder naar het einde van het jaar te duwen, kunnen Nederlanders alleen hun energie- en materiaalverbruik verminderen door over te stappen op hernieuwbare energiebronnen, en de lineaire consumptiepatronen te vervangen door circulaire consumptiepatronen.

Voor het resultaat zal het niet veel uitmaken, omdat het vervangen van fossiele brandstoffen door hernieuwbare energie de datum naar later in het jaar verschuift, maar de resulterende toename in de vraag naar metalen voor batterijen, elektro-infrastructuur en e-voertuigen de datum naar voren brengt. Aan de biotische kant kunnen regeneratieve landbouwpraktijken alleen worden bereikt door overheidsbeleid en initiatieven op nationaal en lokaal niveau.

Bron: Earth Overshoot Day

Waarom gaan de Nederlanders niet leven als de Jamaicanen?

Dutch Overshoot Day valt op 12 april 2023 en Jamaican Overshoot Day valt op 20 december 2023. Waarom is er zo’n groot verschil en waarom kunnen de Nederlanders niet gewoon meer een Jamaicaanse levensstijl aannemen?

Het is allemaal een kwestie van BBP en economische activiteit. In 2020 bedroeg het BBP (bruto binnenlands product) van Jamaica ongeveer 15 miljard dollar, terwijl Nederland een BBP van ongeveer 900 miljard dollar had. Jamaica heeft een oppervlakte van ongeveer 11.000 vierkante kilometer en een bevolking van ongeveer 3 miljoen mensen, terwijl Nederland een oppervlakte heeft van ongeveer 40.000 vierkante kilometer en een bevolking van ongeveer 18 miljoen mensen.

Dus de hogere bevolkingsdichtheid van Nederland verklaart deels het overshoot-verhaal. Nederland is recentelijk nog dichterbevolkt geworden en dat betekent dat de verstedelijking doorgaat. Het depopulariseren van Nederland lijkt dus geen haalbare kaart voor succes op de korte termijn.

Een belangrijk onderscheid is het BBP per hoofd van de bevolking voor beide landen, wat de hoeveelheid diensten en goederen weergeeft die door Nederland en Jamaica stromen. Nederland heeft een 10 keer hoger BBP per hoofd van de bevolking dan Jamaica. Dat is de statistische complexiteit die de datum van Overshoot Day in zich draagt: de datum is positiever voor landen met een lagere economische activiteit per hoofd van de bevolking, aangezien minder activiteit duidelijk de datum naar het einde van het jaar terugduwt. Dus als de Nederlanders echt willen leven als Jamaicanen, zouden ze hun economie met een factor 10 moeten verkleinen, wat niet erg realistisch is.

Het meer realistische scenario voor succes dat overblijft voor Nederland voor het terugduwen van de datum is om over te stappen van een lineair naar een circulair bedrijfsmodel voor economische activiteit. Het Global Circularity Gap Report 2023 laat zien dat de wereldeconomie nu slechts 7,2% circulair is, een verdere daling ten opzichte van 9,1% in 2018 en 8,6% in 2020. De wereldwijde situatie is verslechterd, gedreven door de stijgende delving en gebruik van materialen.

In vergelijking met het wereldwijde niveau van circulariteit blijft Nederland een globale koploper en was het in 2020 voor 24,5% circulair. Ondertussen blijft Nederland zich inzetten om deze percentages te verhogen en streeft naar een economie die in 2030 50% circulair is en in 2050 100% circulair is.

Ik betwijfel of de Earth Overshoot-datum volledig naar december kan worden teruggedrongen voor Nederland, vanwege de gigantische omvang van de economie in vergelijking met het kleine landoppervlak en de beperkte omvang van de bevolking van Nederland. Het zou dus zinvoller zijn om de economische ruimte indicator te volgen van de EU-27, omdat dit ons meer vertelt over de voortgang richting een circulaire economie en het succes van de EU Green Deal.

Aan het vergelijken van landen zitten altijd haken en ogen, omdat Jamaica niet Nederland is en Nederland niet Jamaica is. Uiteindelijk wil geen van beide landen het andere land zijn, omdat beide hun gebreken hebben. Voor een echte oplossing moeten we ons richten op het opnieuw uitvinden van onze waardeketens bekeken door een circulaire economie lens.

Podcast – Circl College Tour#6: Speciale editie

In deze Circl College Tour podcast van 2019 over Earth Overshoot Day, praten we over dit fenomeen. Wat gebeurt er in de toekomst als we niet actief de datum proberen te duwen naar een later moment in het jaar? We praten over de noodzaak van de circulaire economy en de dingen die we kunnen doen om het doel van een volledig circulaire economie te behalen.

Luister naar de podcast:

Hoeveel aardes heb jij nodig?

Wil je weten hoeveel aardes jij nodig hebt om jouw levensstijl te onderhouden? Doe hier de test:

• What is your Ecological Footprint? – Footprint calculator
• Ecological Footprint – WWF (NL)