Ik ben geen fashionista. Dan is dat er maar gelijk uit. Met diepe bewondering kijk ik naar vriendinnen en collega’s die er – schijnbaar moeiteloos – elke dag perfect uitzien. Kleuren, prints, accessoires, alles is op elkaar afgestemd en alles klopt. En ik? Ik heb al moeite met de aankoop van een spijkerbroek.

Shoppen? Mij niet gezien

Soms vraag ik me af of het misschien een sport is. Moet je veel trainen (lees: veel shoppen) om de mooiste items voor die perfecte outfit te scoren? Dat zou voor mij slecht nieuws zijn. Shoppen is namelijk niet zo mijn ding. Ik krijg het al snel benauwd in een drukke winkelstraat met veel prikkels, en online weet ik nooit of iets wel echt bij me past. Sinds kort komt daar bij dat ik veel hoor over omstandigheden rondom de productie van kleding. Het gaat daar goed mis. ‘De kledingindustrie is een van de vervuilendste en oneerlijkste in de wereld’, is een van die berichten. Maar hoe zit dat precies?

Vervuiling en uitbuiting

Sinds 2000 is de wereldwijde kledingproductie ongeveer verdubbeld. Wat aan de ene kant goed is voor de economie, heeft voor het milieu en de arbeidsomstandigheden van productiewerkers grote gevolgen. Zo kost het maken van kleding ontzettend veel water. Neem bijvoorbeeld een katoenen T-shirt: daar is maar liefst 2.700 liter water voor nodig. Daarnaast wordt afvalwater van het verven vaak direct in de lokale rivier geloosd. Dit heeft in India al voor gezondheidsproblemen gezorgd bij zo’n 5 miljoen mensen, en de teller loopt nog steeds.

De kledingindustrie is ook nog eens verantwoordelijk voor 10 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Dat is meer dan de uitstoot van alle internationale vluchten en zeetransport bij elkaar. En ook voor de arbeiders is de situatie schrijnend. Bij de productie van spijkerbroeken in Bangladesh en India is er bijvoorbeeld op grote schaal sprake van gedwongen arbeid, kinderarbeid, discriminatie op de werkvloer en onderbetaling.

Een andere kijk op de prijs

Als ik daar over nadenk, heb ik nóg minder zin om te shoppen. Het voelt alsof de spijkerbroek die ik op het oog heb, gemaakt is ten koste van anderen. Alleen: in mijn oude spijkerbroek zit een gat en hij is aan vervanging toe. Dus ga ik toch maar kijken naar een nieuwe jeans. Maar hoe weet ik of deze níet door kinderhandjes is gemaakt?

Een belangrijke indicator voor het bepalen van de waarde van een product is de prijs. In Nederland kost een spijkerbroek tussen de € 14,- en € 200,-. In 2019 heeft ABN AMRO samen met Impact Institute onderzoek gedaan en zij kwamen tot de conclusie dat een spijkerbroek gemiddeld € 33,- te goedkoop is, als je meerekent welke ‘prijs’ mens en milieu betaalt voor de productie van zo’n broek. De ‘echte prijs’ voor een jeans zonder kinderarbeid en andere toestanden is dus sowieso € 33,- (dat is zonder gewone productiekosten, marge en branding). Dat klinkt als veel en je bent als consument volledig afhankelijk van hoe transparant je jeansmerk is. Het is daarom superbelangrijk om (door) te vragen waar en onder welke omstandigheden een product gemaakt is.

Gelukkig is er inmiddels veel informatie die je zelf kunt vinden. Let bijvoorbeeld op deze kledingkeurmerken en houd organisaties als Solidaridad en Fair Wear Foundation in de gaten. Zij maken zich onder andere hard voor betere werkomstandigheden in de kledingindustrie. En als iedereen zijn/haar spijkerbroek nou twee keer zo lang draagt en daarmee een nieuwe aankoop uitstelt, halveren de verborgen kosten tot zo’n € 16,50 per jeans.

Toch maar geen nieuwe jeans kopen dan?

Op dit moment hebben we over de hele wereld te maken met een afvalprobleem dat ontstaat door wegwerpcultuur. Van alle kleding die mensen in de kast hebben, wordt maar 20 procent gedragen en elk kledingstuk dragen we gemiddeld maar zeven keer. Ook wordt er wereldwijd iedere seconde één vuilniswagen aan kleding weggegooid. In totaal gaat 85 procent van de kleding de prullenbak in en er wordt nauwelijks gerecycled. In Nederland zijn we ook nog eens Europees kampioen in het retourneren van online aankopen. Dit heeft tot gevolg dat jaarlijks zo’n 1,2 miljoen niet verkochte, nieuwe kledingstukken worden vernietigd.

Ik word inmiddels een beetje duizelig van alle cijfers. Als ik eerlijk ben, zit mijn oude spijkerbroek gewoon lekker en we hebben ook best wat avonturen meegemaakt met elkaar. Daar wil ik nog van blijven genieten, dus misschien laat ik mijn oude broek gewoon repareren. Bij Nudie Jeans hebben ze bijvoorbeeld een gratis repair service. Tijdens mijn zoektocht naar een eerlijke spijkerbroek kom ik nog twee andere groene concepten tegen: leasen en lenen. Bij MUD Jeans lease je een jeans en die stuur je weer terug als je ‘m niet meer draagt. Bij LENA en Dressoir kun je zelfs hele outfits lenen. Lijkt me een mooi alternatief!

Op naar de stad voor duurzaam en eerlijke kleding

Binnenkort zal ik het dan denk ik toch nog eens proberen. In de drukke binnenstad van Haarlem zal ik zo snel ik kan tussen de meute door laveren naar de winkel. Deur dicht, alle prikkels buitenlaten, poeh. Brandmission is een fijne winkel met alleen maar duurzame merken. Ik ben er weleens eerder geweest. Daar hebben ze nog van die grote spiegels zoals vroeger in films. Waar je voorstaat en een vriendelijke dame je helpt om een leuke outfit te vinden die bij je past. Waar je vragen kunt stellen. Hoe moet ik dat nieuwe shirt wassen? Waar en door wie is het gemaakt? En hoe kan ‘m het beste combineren met mijn oude, geliefde spijkerbroek?

Het is een plek waar je een outfit kan vinden die, in tegenstelling tot fast fashion, ook over een paar jaar nog (h)eerlijk zit. En waarvan je de prijs snapt. Het is een investering in iets bijzonders. Op de terugweg zal ik dan nog even langsgaan bij de lokale kringloop en hoop ik nog leuke tweedehandse fashion items tegen te komen. Zo komen nieuw en oud samen wat ook goed is voor de portemonnee. Het voelt niet als ‘scoren’ maar als een speurtocht. Op deze manier is shoppen eigenlijk best oké!