Eerst maar even het slechte nieuws. De ondergang is al begonnen. De ecologische catastrofe is in volle gang. Dat kunnen we niet meer tegenhouden. En dat maakt dat we als mensen uiteindelijk zullen uitsterven. Als je nu denkt ‘gezellig, dan kunnen we toch net zo goed stoppen’, wees gerust, dat hadden wij ook. Ook wij wilden het er eigenlijk liever niet over hebben.

Maar als Lisa over uitsterven vertelt klinkt er vreemd genoeg een daadkracht, een berusting, misschien zelfs hoop in haar stem.

De mythe

Volgens Lisa is denken dat we de wereld kunnen redden zelfbedrog en staren we ons blind op wat komen gaat. We kunnen niet doen alsof alles herstelbaar is en alsof technologische vooruitgang alles kan fixen. Dat is een illusie die er bovendien ook nog voor zorgt dat we nog meer CO2 uitstoten en nog sneller toewerken naar de apocalyps.

In haar onderzoek ziet zij dat we afstevenen op deze afgrond. Daardoor heeft het weinig zin om het idee van uitsterven te ontkennen – we kunnen het beter omarmen en ons dan afvragen: Hoe sterven we op een waardige manier uit?

Natuurlijk proces

In het boek onderzoekt Lisa hoe we kunnen denken over het einde – niet als doemscenario, als plotselinge catastrofe, maar als voortdurend proces van vergankelijkheid. ‘Ons einde komt niet met een knal maar heel geleidelijk.’ Daarom is het ook verstandig om te bedenken hoe hier goed mee om te gaan en actie niet uit te stellen naar de toekomst.

Volgens Lisa zijn er ook parallellen met de vergankelijkheid in de natuur, waar we onlosmakelijk mee verweven zijn. ‘We zijn vergeten dat we in wederkerigheid moeten leven met de natuur. We plaatsen ons erboven.’ Lisa roept mensen daarom op om een dieper bewustzijn te ontwikkelen over onze afhankelijkheid van de aarde en al het leven op deze planeet, dat we vaak negeren.

Mindset

Lisa pleit voor een vorm van denken die ruimte maakt voor rouw, onzekerheid en het gevoel van “het” niet kunnen weten. Dit zijn emoties die we liever uit de weg gaan, maar minder beangstigend zijn als ze uitgesproken worden. Volgens haar gaat het er om te accepteren dat we “de wereld niet kunnen redden” met technologie, maar dat we moeten leren omgaan met verlies.

Hoe werkt waardig uitsterven?

In plaats van alleen economische waarde moeten we volgens Lisa concentreren op existentiële ecologische waarde. Focus op eindeloze economische groei is niet meer logisch als je het idee van het einde meeneemt. Dingen, dieren en zelfs afval krijgen dan betekenis in een andere context dan die van productiviteit.

Het is aan ons om iets op waarde te schatten, om leven op waarde te schatten. Er ligt een verantwoordelijkheid voor bedrijven om zich af te vragen of wat zij doen bijdraagt aan extinctie en het tempo daarvan.

Apocalypsofie is geen geruststellend boek. Het is niet fatalistisch, maar realistisch. Haar boek gaat niet over hoop of wanhoop maar over het nemen van verantwoordelijkheid. En Lisa biedt op deze manier handvatten voor leven in tijden van uitsterven.

Ze roept op om jezelf de vraag te stellen hoe je dat zo goed mogelijk kunt doen. Het is een uitnodiging tot verdieping. Om zorg te dragen, in het zicht van het einde, voor wat kwetsbaar en vergankelijk is.