De CSRD wordt gefaseerd ingevoerd, te beginnen met grote beursgenoteerde bedrijven die al in 2025 moeten rapporteren over hun 2024 data. Vervolgens worden in 2026 en verder, ook grote niet-beursgenoteerde bedrijven, beursgenoteerde MKB’s en bepaalde niet-EU bedrijven verplicht te rapporteren onder de CSRD.

Vanwege de complexiteit en het belang die de EU hecht aan de introductie van deze rapportageverplichting, vroegen wij Michel Scholte, oprichter van Impact Institute, CSRD Academy en True Price, om ons mee te nemen in de wereld van CSRD.

Wat houdt CSRD in?

De CSRD is een richtlijn die voortbouwt op een eerdere regelgeving, de NFRD (Non-Financial Reporting Directive). Waar onder de NFRD rond de 10.000 Europese bedrijven verplicht waren over hun duurzaamheidsaspecten te rapporteren, worden dat er nu een stuk meer.

In Europa moeten onder de CSRD zo’n 50.000 bedrijven de komende jaren verplicht gaan rapporteren over hun duurzaamheidsaspecten. Dit doen zij middels een zogeheten duurzaamheidsverslag, als onderdeel van het jaarverslag.

Wat CSRD uniek maakt is dat er met één standaard wordt gemeten. In plaats van dat een bedrijf zelf een selectie maakt van welke ESG-informatie wordt gerapporteerd, wordt er onder de CSRD van elk bedrijf vrijwel hetzelfde gevraagd.

Dit gebeurt aan de hand van de ESRS (European Sustainability Reporting Standards), het raamwerk voor rapportage over duurzaamheidskwesties. Het gevolg is een verzameling van geharmoniseerde informatie over de duurzaamheidsaspecten van bedrijven, waardoor vergelijking tussen bedrijven mogelijk is en de kans op greenwashing kleiner wordt.

De duurzaamheidsinformatie waarover bedrijven op basis van de ESRS verplicht worden te rapporteren, gaat inhoudelijk over 10 verschillende thema’s, gecategoriseerd in 3 hoofdonderwerpen: E (Environmental), S (Social) en G (Governance). De eerste is milieu, (Environmental). Deze wordt, vrij vertaald, onderverdeeld in:

• klimaatverandering
• vervuiling
• water en mariene hulpbronnen
• biodiversiteit en ecosystemen
• materiaalgebruik en circulaire economie

Sociaal, (Social) wordt onderverdeeld in:

• eigen werknemers
• arbeiders in de waardeketen
• invloed op gemeenschappen
• klanten en eindgebruikers

Het derde onderwerp is ‘Governance’, waar het subthema ‘business conduct’ onder valt. In totaal dus 10 verschillende thema’s.

Welke veranderingen zien bedrijven nu aankomen?

Bedrijven die de komende jaren binnen de scope vallen van de CSRD zien een aantal veranderingen ten opzichte van voorgaande richtlijnen. Zo moeten bedrijven meer informatie aanleveren dan voorheen. Dit moeten zij doen via een gestandaardiseerd protocol (de voornoemde ESRS). De ESRS rapportagestandaard is breder en diepgaander dan bestaande standaarden.

De CSRD vereisten gaan daarnaast veel verder dan alleen rapporteren en CSRD ‘compliant’ zijn. Men moet bijvoorbeeld echt gaan nadenken over de bedrijfsvoering, over welk beleid wordt gevoerd, wat voor scores men wil nastreven om te verbeteren en wat het toekomstperspectief is.

Ook moet zoals gezegd een veel groter aantal bedrijven verplicht gaan rapporteren over hun duurzaamheidsaspecten dan voorheen. Met andere woorden, de scope is enorm uitgebreid. In Nederland alleen moesten voorheen onder de NFRD slechts 120 bedrijven verplicht rapporteren, onder de CSRD worden dat er vele duizenden. Naast de bedrijven zelf, moeten de leveranciers van deze bedrijven ook data gaan aanleveren. Stel je bent een bakker die levert aan een grote supermarkt die onder CSRD valt, dan moet je als kleine bakker ook data aanleveren aan de supermarkt.

Het klinkt als een goede richtlijn, wat is de potentie van deze richtlijn?

De potentie hiervan is dat impact dezelfde of vergelijkbare waarde krijgt als geld. Wanneer je als bedrijf bijvoorbeeld rapporteert dat je slecht presteert op klimaat, is het de bedoeling dat dit ook gevolgen heeft voor het succes van het bedrijf. Op dit moment is dat nog een bijzaak. Ik noem het ‘een wortel om mee te slaan’. Een wortel waar je mensen mee verleidt, maar die ook een stok is om mee te slaan.

“In potentie hebben we met de nieuwe regels een overzicht van de duurzaamheidsprestaties binnen een bedrijf. De vraag is of dit alle factoren in kaart brengt.”

De wortel is dat je kan laten zien dat je het goed doet. Als je nu investeert in onder andere vervuilingsvermindering kost dat geld. Je concurrent doet het niet, men is er nog niet bewust mee bezig. Daarom is je concurrent nu beter af, omdat hun product goedkoper is. Met de nieuwe richtlijn kan je je onderscheiden van deze concurrenten. Zij zullen ook moeten gaan rapporteren, wat betekent dat jij je nu al positief kunt differentiëren.

Voor banken kan dit ook voordelig uitpakken aangezien zij op een eenvoudigere manier bedrijven die goed bezig zijn kunnen selecteren voor financiering. Investeerders kunnen selecteren op de prestatie van de financiële en niet-financiële effecten. De regelgevers kunnen belastingen aanpassen op basis van de effecten, omdat deze openbaar worden voor de markt.

Aan de andere kant is het ook een stok, omdat men reputatieschade kan oplopen. Het kan zijn dat iemand er dus niet zomaar meer mee wegkomt als het bedrijf slecht presteert op duurzaamheidswaarden. Een mogelijk gevolg van deze regels is ook de mogelijkheid dat er dingen aan het licht komen waar negatieve consequenties aan vast zitten. Dan kan je bijvoorbeeld kwetsbaar zijn voor beboeting.

Waar zit het risico?

Het risico noem ik gereguleerde greenwashing. In potentie hebben we met de nieuwe regels een overzicht van de duurzaamheidsprestaties binnen een bedrijf. De vraag is of dit alle factoren in kaart brengt. Dan kan het zijn dat de CSRD ontoereikend is.

Bedrijven kunnen bepaalde informatie achterhouden omdat deze niet verplicht is om te rapporteren, zoals het inhuren van freelancers of werknemers via een uitzendbureau, omdat zij geen formeel contract hebben binnen het bedrijf. Maar zij zijn juist een kwetsbare groep werknemers in Nederland, aangezien zij bijvoorbeeld makkelijk inwisselbaar zijn.

De impactondernemers die nu écht hun nek uitsteken, kunnen ook worden ge-‘greywasht’. Deze impactondernemers kunnen zich niet meer onderscheiden van ondernemers die zeggen dat zij het ook op de juiste manier doen, aangezien zij zich houden aan de Europese standaard van duurzaamheid.

“Actie. Het enige verschil tussen een techno-dystopische wereld en een goede wereld is actie.”

Voor de buitenwereld verwatert hiermee dus het onderscheidend vermogen van de echte impactondernemer. Als gevolg raken zij verstrikt in een grijze brei. Hiermee ligt er dus ook een grote verantwoordelijkheid om deze richtlijn ook echt aan te grijpen als een veranderings-instrument.

Dit hebben wij – Impact Economy Foundation, B Lab, True Price en CSRD Academy – gesignaleerd en met die reden is CSRD.org opgericht. CSRD.org is een beweging die bij de Europese commissie en allerlei andere stakeholders haar stem laat horen voor werkelijk transformatieve CSRD, zodat we de richtlijn tot zijn volle potentie benutten.

Dus, wat is er nodig?

Actie. Het enige verschil tussen een techno-dystopische- wereld en een goede wereld is actie. Daarom zit in het woord impact, het woord act. Mensen geloven vaak dat als het water aan hun lippen staat, ze actie gaan ondernemen. Degenen die dit denken verdrinken en kunnen niet navertellen dat het niet zo is.

Alarmisme is prima, maar het is ook fijn om een ondernemend, tot de verbeelding sprekend alternatief te bieden. Als je tegen iemand kan zeggen: “kijk naar buiten en stel je voor hoe groen het dan kan zijn”, is dat ook goed. We kunnen precies uitvoeren wat we kunnen bedenken, daar geloof ik in. De voorwaarde is dat het actie vergt.

Wie ben jij?

Ik ben oprichter, eigenaar en directeur van True Price. Ik probeer de potentie van markten, prijzen, winst en rendement allemaal in te zetten voor een wereld waarin geen armoede, honger of natuurlijke crisis is.

Ik heb zelf meegemaakt hoe het is om aan de andere kant van de economie te zitten, hoe vervelend het kan zijn om weinig geld te hebben in een wereld waar veel geld is, hoe er op je wordt neergekeken, wat de donkere kant is van de economie en wat het doet met mensen.

Maar mijn perspectief is ook relatief, omdat er wereldwijd zoveel lijden is onder mensen waar wij direct van afhankelijk zijn. Ze worden gezien als de onderlaag van de economie, terwijl zij de mensen zijn die de economie draaiende houden. De economische machine kijkt niet naar ze om.

Als men iemand op straat ziet die vraagt om geld, durven mensen deze persoon vaak niet aan te kijken, vaak uit schaamte. Mensen zijn zo vervreemd van medemenselijkheid door de economische structuur en hoe we de markt hebben ingericht. Ik vind dat we moeten strijden voor medemenselijkheid, om de markt daarvoor te laten werken, zodat iedereen vreugdevol kan leven.

Wat doet Impact Institute?

Wij willen dat de economie met werk, ondernemerschap, innovatie en technologie bijdraagt aan een betere wereld in plaats van dat dit alleen bijdraagt aan financiële waardecreatie voor een kleine groep. Het moet ook bijdragen aan de uitdagingen op het gebied van duurzaamheid en in de maatschappij zoals de klimaatcrisis, biodiversiteitscrisis en de inkomensongelijkheid.

Wat is de CSRD Academy?

CSRD Academy is opgericht door Impact Institute. Het doel is om CSRD toegankelijk te maken voor professionals. Wij geloven dat het merendeel van de professionals nu nog impact-analfabeet is.

Het is belangrijk om zelf grip te krijgen op wat voor informatie er moet worden geleverd voor een duurzaamheidsverslag, zodat ze niet afhankelijk zijn van anderen. Dit geeft ze mogelijk meer inzichten om echt de problematiek aan te grijpen en te streven naar positieve verandering, in plaats van alleen de regels navolgen.