Maar hoe kun je het bestaande systeem zo aanpassen dat de goede kanten bewaard blijven en de slechte kanten niet meer langer winstgevend zijn? Wat is de nieuwe definitie van waarde? En welke rol speelt de financiële sector in deze verandering? In deze aflevering van Purpose Minds deelt Willem Schramade, oprichter van Sustainable Finance Factory, zelfstandig onderzoeker en onafhankelijk financieel adviseur zijn visie op de economie van de toekomst en duurzaam kapitalisme.

Brede waarde model

Willem ontwikkelde het brede waarde model. Dat model laat zien dat de ondernemingswaarde niet alleen de financiële waarde (F) omvat, maar ook de sociale (S) en ecologische (E) waarde die een onderneming kan creëren maar ook kan vernietigen. Brede waarde wordt in het huidige systeem nauwelijks in kaart gebracht. Als het aan Willem ligt komt daar verandering in: “Je kunt niet winsten blijven maximaliseren én binnen de planetaire grenzen blijven”. Volgens hem moeten sociale en ecologische waarde op grote schaal net zo grondig worden gemeten en gerapporteerd als financiële waarde.

Om de bestaande situatie te veranderen zijn prikkels nodig. Een voorbeeld daarvan ziet Willem in bijvoorbeeld het hanteren van echte prijzen. En systemisch dient het zijn weerslag in ondernemingsrecht wat gericht is op brede waarde in plaats van alleen winstmaximalisatie voor de aandeelhouder, in het belastingrecht dat uitstoot belast in plaats van arbeid, in de nationale rekeningen die ook de verdeling moeten meten, in ecologische en sociale parameters en de kwalitatieve inschatting daarvan.

Waardevenster

Om zijn brede waarde denken te implementeren bedacht Willem het Waardevenster.

Momenteel zijn bedrijven, overheid en financiële instellingen teveel gericht op de prestatie van de F. Zo zien we feitelijk geen verschil tussen een bedrijf wat de wereld schade berokkend, dus op kosten van S en E opereert, en een bedrijf wat de wereld juist beter maakt, dus rekening houdt met S en E, maar daardoor misschien meer kosten heeft en als gevolg op F minder goed presteert.

Hoewel financiële waarde ontzettend belangrijk is, “Winst is nodig om te overleven”, vindt Willem het geen doel op zich: “ F mag niet ten koste gaan van andere waarde”. F heeft als voordeel dat het meetbaar is waardoor we erop kunnen afrekenen. Tegelijkertijd is het op dit moment ook misleidend: goud is duurder dan water terwijl water veel waardevoller en noodzakelijker is. In een ideale situatie vallen de waarde samen en zijn F, S en E in balans.

Financiële sector

In zijn boek Duurzaam Kapitalisme geeft Willem veel actie richtingen mee aan de financiële sector. Volgens hem is het essentieel om terug te gaan naar de kern van diens bestaan, namelijk het realiseren van de doelen van mensen en het delegeren van middelen naar de meest productieve doelen. Dat betekent dat de financiële sector moet worden heringericht met een focus op de balans tussen F + S + E zodat de economie de transitie naar kwadrant 2 kan maken. Belangrijk is daarbij om vooruit te kijken (transitie denken) in plaats van terug (risicobeoordeling) en dat investeerders betrokkenheid tonen door bijvoorbeeld te kiezen voor kwaliteit in plaats van kwantiteit met betrekking tot het aandelenportefeuille.

Bedrijfsleven

Willem constateert in zijn onderzoek: “Helaas zit het grootste gedeelte van de bedrijven in ons land in kwadrant 1 (roofbouw). Wat ons te doen staat is de beweging van kwadrant 1 naar kwadrant 2 (win-win)”. Bedrijven moeten hun informatie systemen verbeteren zodat zij naast F ook S en E in kaart kunnen brengen en zo kunnen bepalen welke waarde zij nou écht creëren. De Chief Financial Officer moet eigenlijk een Chief Value Officer worden. Andere bedrijfsonderdelen moeten ook vanuit hetzelfde framework gaan opereren. Het is niet meer alleen finance, marketing of sustainability. Willem ziet het liefst dat bedrijven stoppen met verkokerd denken en naar een meer holistisch denken toe bewegen.

Overheid

Ook de overheid richt zich nog teveel op alleen F. Willem ziet er wel het voordeel van in dat de overheid gewend is zich met maatschappelijke belangen (S en E) bezig te houden. Beide waarden mogen echter explicieter in processen komen, zoals in de eigen budgetten en investeringen. Volgens Willem is de welzijnsbegroting van Nieuw-Zeeland, een gebalanceerde waarde van F + S + E, een goed voorbeeld voor hoe een overheid dit kan aanpakken. Daarnaast heeft de overheid een belangrijke rol in hoe markten functioneren. Veel markten functioneren niet zo goed en kennen allerhande verstoringen. De overheid kan de negatieve impact op S en E beprijzen en de positieve impact op S en E juist belonen.

Uiteindelijk, zegt Willem, weten we wel wat goed is of niet. Data en regels kunnen richting geven en keuzes onderbouwen. Maar de menselijke maat is leidend.