Earth Overshoot Day is de dag in het jaar waarop de mensheid evenveel voorraad aan natuurlijke grondstoffen verbruikt als de aarde in een jaar tijd kan voortbrengen. De rest van het jaar gaan we steeds dieper in het rood. Earth Overshoot Day zou dus op 31 december moeten vallen. Helaas komen we niet eens in de buurt. In 2019 hadden we wereldwijd bijna twee aardes nodig om aan onze consumptiebehoeften te voldoen. Als je deze datum per land berekent, staat Nederland in de top. En dat is in dit geval slecht nieuws…

Krediet van onze wereld

De internationale organisatie Global Footprint Network berekent ieder jaar op welke dag Earth Overshoot Day valt. De som is op het oog vrij eenvoudig: de wereldwijde biocapaciteit (o.a. bossen, weide- en akkerland en visgronden) gedeeld door onze globale ecologische voetafdruk, keer 365 dagen. Is de balans in orde, dan kunnen we een heel jaar (of langer) doen met onze hernieuwbare grondstoffen. De uitkomst schetst echter een somber beeld. Sinds 1970 – toen het op 29 december Earth Overshoot Day was – valt de dag steeds eerder in het jaar. In 2019 al op 29 juli.

Hoe staat de grondstoffen balans van Nederland ervoor?

Niet best. In 2020 zijn we al op 3 mei door onze grondstoffen heen. Als de hele wereld zou leven als wij, verbruikten we jaarlijks bijna drie aardes aan biocapaciteit. Daarmee staat Nederland wereldwijd in de top van het klassement – en niet op een goede manier. In vergelijking: Qatar scoort het laagst (11 februari) en Indonesië het hoogst (18 december).

Het goede nieuws is dat wij in Nederland de laatste jaren een (voorzichtige) positieve trend laten zien. Het lijkt alsof de maatregelen naar aanleiding van het Klimaatakkoord van Parijs ons op het goede spoor hebben gezet. Met name de kleinere CO₂-voetafdruk draagt bij aan deze verandering. Hadden wij in 2015 nog 2,24 aardes aan CO₂ nodig zijn we in 2016 al naar 1,69 aardes gegaan.

Bron: Data Footprint Network

En toen stond de wereld stil…

We maken een sprongetje naar april 2020: de treinen zijn leeg, de scholen zijn dicht en veel mensen werken thuis. Het is een gekke stilte, die haaks staat op de chaos die hij veroorzaakt. Het voelt alsof we in het oog van de storm zitten. In de media wordt nu al gesproken van twee tijdperken: vóór en na corona. Ergens daartussen zitten we nu.

Wat een paar weken geleden nog heel normaal was, voelt ineens heel ver weg. Een weekendje Barcelona, festivals bezoeken en aardbeien eten in januari: alles was mogelijk. Het ging goed met ons en met de economie. Waar het minder goed mee ging – en dat wisten we maar al te goed – was onze wereld.

Maar hoe zit dat nu dan? Krijgt de aarde een adempauze door deze crisis? En heeft deze dan impact op de datum waarop we door onze natuurlijke grondstoffen heen zijn? Hoe groot is de impact van de coronacrisis op zo’n datum voor ons? En hoe ziet de tijd na corona er dan uit?

Kunnen we onze ecologische voetdruk verlagen door de coronacrisis?

Hoe groot de impact van de coronacrisis op Earth Overshoot Day is, kunnen we nu nog niet zeggen. De exacte metingen hebben een vertraging van drie jaar, in verband met de beschikbaarheid van nationale gegevens.

Wel hebben we gezien dat de financiële crisis van 2008 enorme invloed had op de Nederlandse Overshoot Day. Binnen een jaar is de hoogst gemeten ecologische voetafdruk in Nederland (4,11 aardes in 2008) teruggedrongen naar 3,35 aardes in 2009. Bijna hetzelfde niveau als tien jaar eerder: in 1999 was dat 3,37 aardes. Een economische crisis kan dus een positief effect hebben op het welzijn van onze wereld.

Een nieuw tijdperk na corona

Hoe de tijd na corona eruitziet, is nog onzeker. Wel kunnen we er alvast over nadenken. Misschien móet dat zelfs, om ons voor te bereiden op de grote uitdagingen die de mensheid nog staan te wachten. Of dat nou een nieuwe pandemie, natuurramp of economische crisis is.

Na de financiële crisis van 2008 hebben we er in eerste instantie voor gekozen om op oude voet verder te gaan. Dit was misschien niet de slimste keuze. Voor de economische stabiliteit op lange termijn is het belangrijk dat er evenwicht ontstaat tussen de druk van de economie op de grondstof voorraden en het vermogen van de aarde om zich te herstellen.

Politieke leiders en topeconomen, zoals António Guterres, Paul Polman, Kate Raworth en Herman Wijffels, pleiten er dan ook voor om de crisis te benutten en voortaan binnen de planetaire grenzen te leven.

Laten we deze stilte daarom zo goed mogelijk benutten. Om onze maatschappelijke waardes opnieuw te definiëren, en na te denken over hoe we de economie duurzaam kunnen herinrichten. Weten wat je zelf kunt doen? Meet hier je eigen voetafdruk! #movethedate