Het verhaal gaat dat een groep kinderen in de tuin van een kleine Afrikaanse school de meester niet helemaal begreep toen hij hun opriep tot een wedstrijd. ‘Wie als eerste naar de boom rent krijgt een snoepje.’ De kinderen bleven stil zitten in een kring. Op de vraag waarom niemand ging rennen antwoorde een van de kinderen; ‘Als er een winner is verliest de rest.’

Verbinding als uitgangspunt

Ubuntu betekent letterlijk vertaald: ‘People are people through other people.’ oftewel ‘Ik ben omdat wij zijn’. Dit diepgewortelde principe uit de Zuid-Afrikaanse samenleving, dat Nelson Mandela de ‘onuitputtelijke bron van medemenselijkheid’ noemde gaat in essentie over verbinding. En die verbinding, goed begrepen en toegepast, zou volgens Annette zo maar het verschil kunnen maken voor de samenleving en de verduurzaming van organisaties.

Binnen de Ubuntu mentaliteit gaat het niet alleen om het individu, maar om de belangen van de gemeenschap. Ubuntu herkent dat er een natuurlijke verwevenheid is tussen mensen en de planeet. Dat we allemaal met elkaar verbonden zijn en samen op pad zijn in het leven. En dat maakt dat het noodzakelijk is om naar elkaar om te kijken en dat we daar zelfs iets voor terugkrijgen.

Als je hier even bij stilstaat zie je verschillende soorten verbinding. De mens die verbonden is met de natuur. Mensen die onderling verbonden zijn. Mensen die zich samen verbinden aan een hoger doel (zoals een klimaatdoelstelling) en mensen die zich verbonden voelen met het verleden én toekomstige generaties.

Leren van Ubuntu

Die onderlinge verbondenheid maakt dat er volgens Annette minder vingerwijzen is maar meer verantwoordelijkheid. Als we allemaal onderdeel uitmaken van een geheel heeft iedereen daarin een eigen bijdrage en leveren wij als groep mensen weer een bijdrage aan het geheel.

Stel je maakt een fout. Dan is de gebruikelijke gang van zaken in onze cultuur snel: schuld, boete en exit. In de Ubuntu mentaliteit ligt de focus niet op wie de schuldige is (en dat die weg moet), maar gaat het om de vraag hoe we de schade kunnen herstellen en wie daarin welke bijdrage levert. Annette noemt dit de drie soorten verantwoordelijkheid: een eigen, een mede en een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Alle drie worden volgens haar binnen Ubuntu toegepast als er een keertje iets fout gaat.

Het positieve aan deze benadering is dat het daardoor in dilemma situaties ook makkelijker is om hulp in te roepen van de groep, waardoor we uiteindelijk allemaal wijzer worden, en dus misschien ook samen het snoepje winnen.

Over Annette

Annette Nobuntu Mul is opleider, trainer, auteur en spreker. In 2010 richtte zij de Stichting Ubuntu Nederland op. Ze is ook hoofddocent van de opleiding Ubuntu, Leiderschap & Burgerschap aan de Internationale School voor Wijsbegeerte te Leusden. Vanuit haar missie om de Afrikaanse filosofie een podium te geven in Nederland geeft zij lezingen en organiseert ze studiereizen. Annette ontving in 2017 the African Recognition Award.